Het zal je gebeuren dat je met een stel maten op zoek bent naar konijnen en vogeleieren op een privéterrein waar je eigenlijk niet mag zijn, en dan stuit op een skelet dat verstopt is in een holle boom. En dat je dan voor je het weet verwikkeld bent in een mysterie waar spionnen, hekserij en bizarre graffiti aan te pas komen…
It’s a tad much, innit?
Toch overkwam het vier jongens in 1943, dus reden genoeg voor ons om de speurneus op te zetten en ons af te vragen: Who put Bella in the Wych Elm?
Een lugubere vondst op een plek waar je niet had mogen zijn
Op 18 april 1943 waren vier tieners uit Stourbridge, Robert Hart, Thomas Willetts, Bob Farmer en Fred Payne, in de bossen aan het stropen. Ze stuitten op een oude holle iep die eruitzag als de ideale plaats om naar vogelnesten te zoeken. (Ik krijg hier toch een beetje Merry & Pippin vibes van…)
Bob Farmer probeerde in de boom te klauteren, maar toen hij een blik in de holle stam naar beneden wierp, zag hij geen eieren… In plaats daarvan keek hij in de lege oogkassen van een schedel, die hem van tussen de verwrongen takken aanstaarde.
Hij had niet meteen door waar hij naar keek en dacht dat het de schedel van een dier moest zijn. Maar toen hij hem uit de knoestige takken trok en de resten van haar, huid, en scheve voortanden zag, besefte hij wat hij gevonden had. In shock en zich zeer bewust van het feit dat ze illegaal in het bos waren, besloten de jongens hun vondst aan niemand te vertellen. Ze stopten de schedel terug in de boom en haastten zich fluks huiswaarts.
Maar de jongste van het span, Tommy Willetts, voelde zich ongemakkelijk bij het bewaren van zo’n geheim en besloot zijn vader te vertellen wat ze gevonden hadden. Vader spoedde zich naar de politie van het graafschap Worcestershire, die de volgende morgen naar de vindplaats ging.
Foto: Birmingham Daily Gazette 1968
De vrouw in de boom
In en rond de oude boom vond de politie niet alleen de menselijke schedel, maar ook een bijna compleet skelet, een schoen met crêpezolen, een goedkope trouwring en half vergane kleding, zonder labels (altijd dat verwijderen van labels!). Een hand ontbrak, maar die werd in de directe omgeving van de boom gevonden.
De vrouw was klein (ongeveer 1 meter 52) en tenger van postuur en een jaar of 35 toen ze stierf. Ze had waarschijnlijk minstens één keer een kind gebaard. Ze had donker haar, een duidelijk onregelmatig gebit, en een prop tafzijde was in haar keel gepropt. Ze was ook al minstens anderhalf jaar dood toen ze in de boom gevonden werd.
Een naamloos slachtoffer in een chaotische tijd
De politie had geen idee wie de vrouw was. Het was 1943, de Tweede Wereldoorlog was in volle gang, in heel Europa werden mensen vermist. Afgaande op de voorwerpen die de politie bij het skelet vond werd gedacht dat de vrouw uit het buitenland kwam, misschien uit Duitsland of Nederland. Nergens in de buurt van Hagley Wood was iemand als vermist opgegeven die aan de beschrijving voldeed. Tandartsen in de omgeving konden ook niet verder helpen, ondanks dat de vrouw een opvallende haag der tanden had. (Ik ben classica van origine, laat me mijn Homerus.)
Met een hele oorlog aan vermiste vrouwen om uit te kiezen en niet veel aanknopingspunten om deze vrouw mee te identificeren, liep het spoor al snel dood.
Het politieonderzoek: een doolhof zonder eind
Prof. James Webster, destijds het hoofd van het Home Office Forensic Science Laboratory in de West Midlands leidde het onderzoek. Webster stelde vast dat de vrouw al minstens anderhalf jaar dood was.
Met andere woorden: ze was gestorven in ongeveer oktober 1941. Er waren geen sporen van ziekte of geweld op het lichaam, maar haar mond was dichtgeplakt met tafzijde. De lijkschouwer concludeerde daarom dat het moord door verstikking was, en dat de vrouw waarschijnlijk kort na de moord in het gat in de boom werd geduwd. Na het intreden van rigor mortis zou het lichaam immers niet meer in de holle boomstam hebben gepast.
De politie volgde elke tip op, maar niets leidde tot de identificatie van de vrouw in de boom, laat staan tot de ontdekking van haar moordenaar.
Het spoor liep dood, de oorlog nam het over… tot er op de muur van een leegstaand pand in Old Hill een boodschap verscheen.
The plot thickens: spooky graffiti op de muur
Ongeveer twee jaar na de vondst van het skelet in de boom, tegen kerst 1944, was op dat leegstaande gebouw in Old Hill plots graffiti te lezen met de vraag:
WHO PUT LUEBELLA DOWN THE WYCH-ELM.
Variaties op het thema verschenen al snel in en rond de Midlands, meestal met de naam Luebella of Bella en de woorden Hagley Wood. Soms stond er alleen:
HAGLEY WOOD BELLA.
Na een paar weken werd het:
WHO PUT BELLA IN THE WYCH [soms WITCH] ELM.
Alle graffiti leek met dezelfde hand geschreven te zijn: blokletters in wit krijt. (Op zich is dat een beetje het kenmerk van het concept blokletters, maar laten we niet kniesoren.)
Probeerde hier iemand te hinten op wat er gebeurd was, of probeerde iemand de politie op te hitsen om eindelijk eens de dader te vinden?
Als de auteur van de graffiti iets wist over de identiteit van het skelet, hield hij dat voor zichzelf: er nam nooit iemand contact op met de politie.
Hoe het ook zij, de gevonden vrouw had nu echter een naam en of die nu klopte of niet, iedereen, inclusief de speurders, nam de naam Bella over.
Foto: David Buttery (Loganberry (Talk)) – Eigenes Werk, public domain, Wikimedia Commons
Was ‘Bella’ een spionne, heks of zigeunerin?
De vraag wie Bella was hield de gemoederen jarenlang enorm bezig en de wildste theorieën deden de ronde. We doen een greep:
Heks?
De eerste theorie kwam van professor Margaret Murray, die verklaarde dat de afgehakte hand wel eens kon verwijzen naar The Hand of Glory, een zwart magisch ritueel dat de kracht van een dode misdadiger overdraagt aan de levenden. Ter ondersteuning verwees ze naar het bijgeloof dat de geest van een heks gevangen zou kunnen worden gehouden als haar lichaam in een holle boom wordt gelegd. Hoewel Murray een gerespecteerd wetenschapper was, hielden de meeste mensen haar verklaring voor gaga.
Een Nederlandse spionne?
Tien jaar later begon luitenant-kolonel en journalist Wilford Byford Jones verschillende artikelen over het mysterie te schrijven. Hij ontving een geheimzinnige brief, ondertekend door een zekere Anna Cleverly, die beweerde dat ze informatie had over de moord. Cleverly zei dat Bella een spionne was die deel uitmaakte van een team dat naar Groot-Brittannië was gestuurd om de plaats van munitiefabrieken te ontdekken. Deze informatie rapporteerden ze vervolgens aan Duitsland.
Cleverly beweerde dat Bella een Nederlandse was en dronken was geworden met een paar mannen. Om haar een lesje te leren hadden de mannen haar, bewusteloos en wel, in de boom gelegd, in de hoop dat ze wakker zou worden en zou beseffen hoe gevaarlijk haar gedrag was. Het was niet de bedoeling haar te doden, dat was per ongeluk gebeurd.
Nu zou er tijdens de Birmingham Blitz een spionnenring actief geweest zijn in de Midlands… Was de vrouw in de holle iep dan een van die spionnes? Maar hoe zit het dan met die tafzijde in haar mond, als het een ongeluk was?
Clarabella Dronkers?
In een ander populair scenario was ‘Bella’ de vrouw van de Nederlandse spion Johannes Dronkers. Dronkers zelf was in 1942 door de Britten geëxecuteerd, en van zijn vrouw werd gezegd dat ze een ongewoon gebit had. Bovendien is ze verdwenen op het moment dat haar man gearresteerd werd. Ze heette Clarabella en was ongeveer 30 jaar oud. Sommige van deze details zou MI5 hebben bevestigd. (Maar dat zegt over onze Bella dan weer niet heel veel.)
Of misschien Clara Bauerle?
Een andere, vergezochte en ook ontkrachte, theorie was dat de vrouw de Duitse actrice Clara Bauerle was. Als je je oren een beetje dicht doet, kun je uit die naam ‘Bella’ halen… (vrij naar Aaf Brandt Corstius…). Overigens hebben we helemaal geen bewijs dat de vermoorde vrouw daadwerkelijk Bella heette, maar dit terzijde.
Hoe het ook zij, Clara was 35, had een opvallend gebit en was betrokken bij nazi-spionage. Ze had ook een verhouding met de Duitse spion Josef Jakobs. Bauerle verdween na 1941 spoorloos van de radar.
Clara was echter ook een lange vrouw, en Bella was maar 1,52 m. Autoriteiten ontdekten later bovendien dat de actrice in een Duits ziekenhuis was overleden.
Wacht, verdween ook haar skelet nog?
Als je dacht dat we er waren met de theorieën: nope. Er gingen ook geruchten dat Bella een prostituee was die door een klant vermoord werd. Slachtoffer van mensenhandel. Vluchtelinge die de Blitz ontvluchtte, om vervolgens gedood te worden. Of was ze misschien een zigeunervrouw die door haar eigen familie vermoord was?
Tot overmaat van ramp verdween haar skelet ook nog eens uit de Birmingham University Medical School. Dit voedde natuurlijk de wildste (complot)theorieën over spionage en leidde tot de speculatie dat de verdwijning van Bella’s lichaam onderdeel was van een doofpotoperatie van de Britse regering.
Geen lichaam, geen boom, geen einde?
Na gut, je voelt hem al aankomen: we weten nog steeds niet wie Bella is en hoe ze in die boom beland is. Sterker nog, zoals het er nu voor staat, is er geen lichaam en geen boom.
De boom werd verwijderd nadat hij door de bliksem getroffen was en stierf.
DNA-onderzoek zou een aanwijzing voor Bella’s identiteit kunnen opleveren, maar zonder lichaam kom je daarmee ook niet ver. In 2018 is er wel een gezichtsreconstructie gemaakt op basis van oude foto’s, maar tot nu toe heeft nog niemand Bella herkend.
Alleen de graffiti bleef nog jarenlang opduiken in de Midlands, voor het laatst in 1999…
Feitjes voor op een feestje…
- Houd je van curieuze kunst, check dan de tekening Who Put Bella in the Wych Elm van SacredTreeGoddess op Etsy. (Kweenie hoor, vind dit toch wat… vreemd.) (Och, heremetied, ik vind er gewoon nog een, van JSchulerArt! Dit is geloof ik een niche waar ik niet verder in ga duiken…).
- Afijn, er is dus Bella in the Wych Elm-kunst. Er zijn verder romans, albums, tamelijk vage films, en podcast live shows – als je wilt, kun je geheel in dit rabbit hole verdwijnen. Ik zou het je eigenlijk afraden en gewoon een paar goede podcasts en boeken lezen.
Bronnen over Bella in the Wych Elm
Artikelen
- Revealed after 75 years: The face of Bella in the Wych Elm, Birmingham Mail.
- The Disappointing West Mercia Police Files on Bella in the Wych Elm, Josef Jakobs – 1898-1941 (serie artikelen op een site gewijd aan de Duitse spion Josef Jakobs).
- Unravelling the 80-year-old mystery of the woman found in a wych elm in Hagley Wood, ABC News.
- Who Put Bella in the Wych Elm? Espionage, Witchcraft and Other Theories, Curious Archive.
- “Who Put Bella Down the Wych Elm?” – An Unsolved Murder Mystery Seventy-Seven Years On, The British Newspaper Archive.
- Is this the Bella in the wych elm? Unravelling the mystery of the skull found in a tree trunk, Independent.
- Bella in the Wych Elm, Brian Haughton, Ancient Mystery Articles.
Boeken
- The Bella Archives – Who Put Bella In The Wych Elm? Vol.1: The Crime Scene Revisited, Alex Merrill.
- Who Put Bella In The Wych Elm? Volume 2: A Crime Shrouded in Mystery, Alex Merrill.
- Bella’s Facial Reconstruction, Pete Merrill en Caroline Wilkinson.
Podcasts
- Who put Bella in the ‘Witch’ Elm?, Casefile podcast.
- The Body in the Tree, podcast, BBC Sounds.
- Hoe Bella stierf, Nederlandse podcast op Podimo.
