Als het weer begint te vragen om plassenstampen en lange wandelingen in het bos, dan heb ik de perfecte locatie voor je. De herfst is namelijk een uitstekend moment om het Ohlsdorfer Friedhof in Hamburg te bezoeken. De lente trouwens ook, nu we het er toch over hebben.
Het Ohlsdorfer Friedhof is, moet je weten, een van de fraaiste en bijzonderst begraafplaatsen van Hamburg.
Trek dus gauw je wandelschoenen aan en wandel met me mee over de oude begraafplaats in Ohlsdorf.
Het grootste begraafplaatspark ter wereld ligt in Hamburg
Het Friedhof is een reusachtig park. Bij de opening in 1877 was het idee een begraafplaats te maken die alle andere begraafplaatsen overbodig zou maken. Met andere woorden: Hamburg zou nooit meer gebrek aan begraafplaatsen mogen hebben.
Dat is niet helemaal gelukt. Het is opgezet als een ‘landschapspark met graven’, en dat is ook meteen de reden is dat het Friedhof, hoewel er nog veel ruimte is, als ‘vol’ wordt beschouwd. Er kan nu alleen nog maar nieuw begraven worden op plekken waar de graven ‘verlopen’ zijn. Er moet ruimte blijven voor de vele bomen, vijvers en kunstwerken.
Het is de grootste parkbegraafplaats van de wereld, en er liggen op dit moment 235.000 mensen begraven op maar liefst 391 ha – er lopen dan ook wegen door de begraafplaats en er zijn zelfs bushaltes.
Altes Krematorium, Staro1/Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Om je een indruk te geven van de omvang van het park…
Misschien ben je net als ik en zeggen hectaren je niet echt heel veel behalve ‘groot, zeg’. Om je een idee te geven van hoe groot de begraafplaats is en de tijd die je voor je bezoek aan het Ohlsdorfer Friedhof moet uittrekken:
- Er zijn 12 kapellen, 3 bijeenkomstenruimtes en 21 mausolea te vinden. Van de mausolea werden er 16 tussen 1887 en 1926 gebouwd. 19 stuks zijn van Hamburgse families.
- In totaal zijn er 235.00 graven.
- Daarvan zijn er 54.000 van slachtoffers van oorlogsgeweld.
- Er liggen meer dan 100 bekende mensen begraven. Op deze lange lijst herkende ik er wel 2: de zanger Hans Albers en Carl Hagenbeck, de oprichter van Tierpark Hagenbeck. (Een lijst met daarop de namen, beroepen en huidige locatie is te vinden op de website, en in het Friedhofsmuseum, zie verderop.)
- Door het park loopt 17 km aan wegen, en 2 buslijnen die 22 (!) bushaltes aandoen.
- Er is 1 Museum en 3 Freilichtmuseen.
- 7 hoveniersbedrijven zijn actief om het kerkhof te onderhouden. Zij zorgen o.a. voor de 36.000 bomen.
Ook een grappig weetje: tegenwoordig zijn de Speicherstadt (UNESCO-werelderfgoed) en de Elbphilharmonie Hamburgs paradepaardjes, in 1900 was dat dit begraafpark. In dat jaar won het park een Grand Prix op de Wereldtentoonstelling in Parijs.
Eindeloos wandelen over het Ohlsdorfer Friedhof in Hamburg
Bij mijn eerste bezoek aan de Ohlsdorfer begraafplaats bracht ik er een middag met mijn familie door en zag ik slechts een fractie van de begraafplaats. Dit niet in de laatste plaats omdat zekere familieleden al na 20 minuten begonnen te pruttelen dat er ‘nu toch wel genoeg gelopen’ was, maar daar hebben we het verder niet over. Ik houd het erop dat het een enorme begraafplaats is, waar je uren zoet kunt zijn.
Ook bij latere bezoeken met P., met wie ik aanzienlijk langer aan de boemel was, heb ik nog steeds niet éllas van het Ohlsdorfer Friedhof gezien.
Die bushaltes zijn er niet voor niets… 
Neem ook een kijkje in het Friedhofsmuseum en de watertoren
Bezoek je het Ohlsdorfer Friedhof, neem dan ook het museumpje aan de rand van de begraafplaats mee. Hier maak je kennis met verschillende Hamburgse gebruiken bij begrafenissen (de ‘Bestattungskultur’) en hoe er onder verschillende regimes begraven werd in Hamburg.
Je ziet ook hoe het begraafplaatspark is opgebouwd, hoe het groen er is ingericht (de zgn. parkplanning, incl. oude kaarten) en wat voor kunsthistorische waarde de vele kunstwerken in het park hebben. Uiteraard kun je er ook meer details vinden over de beroemdheden die hier begraven zijn. Bij het museum hoort een bibliotheek.
Daarna ga je door naar de Cordes-Allee om de neogotische watertoren uit 1898 te bewonderen.
En dan: rabarbertaart bij Café Fritz!
Na de wandeling heb je (en eventuele pruttelende familieleden ;)) een groot stuk rabarbertaart verdiend bij Cafe Fritz. Ik in ieder geval wel.
Café Fritz, Fuhlsbüttler Straße 758, aan de rand van het park, aan de U-Bahn-zijde.
Praktische tips voor je bezoek aan het Ohlsdorfer Friedhof
Hoe je er komt en wanneer het open is
Het Ohlsdorfer Friedhof ligt tegenover het S-Bahn station Ohlsdorf, op ongeveer 20-25 minuten vanaf Hamburg Hauptbahnhof (iets meer dan een half uur vanaf Altona).
De begraafplaats is tot en met oktober dagelijks open tot 21 u, vanaf november-maart tot 18 u. Het museum is alleen op maandag, donderdag en zondag open, van 10-14 u. Meer info vind je op de website van het Ohlsdorfer Friedhof.
Routes door het park
Gewoon zelf ronddwalen en een beetje verdwalen vind ik zelf het leukst, maar er zijn ook drie routes die je kunt volgen, één langs de prominenten die er begraven liggen, een stille route en eentje die naar de dichters voert. Je kunt de wandelroutes over de begraafplaats hier downloaden: Spaziergänge.
Ga je liever met een gids op pad, bekijk dan de rondleidingen over de begraafplaats.
Goede voorbereiding voor je bezoek
- Fotografieliefhebbers opgelet, neem je camera mee! Het is een fotogeniek park en een geliefde spot voor fotografen.
- Houd het programma van de Tag des offenen Denkmals (Openmonumentenweekend, elk jaar medio september) in de gaten: soms doet het Riedemann-Mausoleum mee en kun je er een rondleiding krijgen. [Het mausoleum bevindt zich momenteel in zéér slechte staat en de toekomst van het mausoleum is onzeker. Voorlopig helaas geen openstelling dus, maar wie weet…]
- Het Schröder Mausoleum is er even slecht aan toe als het Riedemann Mausoleum, maar de buitenkant is zeker een kijkje waard.
- Stevige en liefst waterdichte schoenen aantrekken, het kan her en der wat matschig (modderig) worden in de herfst. (De wegen zijn geasfalteerd, maar tussen de verschillende graven en secties van de begraafplaatsen heb je niet-geasfalteerde paden.)
- Ook goed om te weten: bij de hoofdingang zijn er toiletten (gratis) bij het infocentrum, en bij alle kapellen (eveneens gratis). In coronatijden zijn museum en infocentrum gesloten, maar de toiletten zijn – godzijdank – altijd open tijdens de openingstijden van de begraafplaats.
➤ Heb je deze 15 bijzondere begraafplaatsen over de hele wereld al gezien?
Deze blogpost is een bewerking van een artikel dat ik schreef voor Standort Hamburg.