Picture this, New York, 1906…* Je bent een hardwerkende immigrant in het New York van begin 20e eeuw. Je hebt een goede baan als kok gevonden bij rijke families, maar overal waar je werkt, raken mensen aan de dunne.
Jij voelt je prima, maar je wordt toch beschuldigd van het verspreiden van een dodelijke ziekte.
Erger nog, je heet gewoon Mary Mallon, maar iedereen begint je ‘Typhoid Mary’ te noemen.
Mary Mallon werd geboren op 23 september 1869 in Cookstown, Ierland. Op 15-jarige leeftijd emigreerde ze naar de Verenigde Staten, op zoek naar een beter leven. Ze vond werk als huishoudelijke hulp en klom al snel op tot de positie van kok. Mary stond bekend om haar heerlijke gerechten. Wat ze niet wist, was dat ze onbedoeld ook iets anders verspreidde: de gevaarlijke tyfusbacterie.
De eerste verdenkingen
In de zomer van 1906 huurde een rijke bankiersfamilie uit New York een vakantiehuis op Long Island. Mary was aangenomen als kok voor de duur van hun verblijf. Binnen twee weken na hun aankomst werden zes van de elf mensen in het huis ziek. Ze kregen hoge koorts, buikpijn en diarree – de klassieke symptomen van buiktyfus.
Dit was niet de eerste keer dat zoiets gebeurde. Overal waar Mary werkte, leken tyfusuitbraken te volgen. Tussen 1900 en 1907 werden minstens 22 mensen ziek in de huishoudens waar Mary als kok werkte.
Dit wist de verhuurder van het vakantiehuis natuurlijk niet. Maar deze buiktyfusuitbraak was wel een probleem, want Oyster Bay, Long Island was een vakantieoord voor de upper class. Als de ronde zou doen dat je daar een ‘armeluisziekte’ als buiktyfus op kunt lopen, dan zouden de gasten natuurlijk wegblijven. Dat moet niet.
De jacht op Typhoid Mary
De eigenaar van het vakantiehuis schakelde dus, om met tante Cor te spreken, ‘linea rectum’ George Soper, een civiel ingenieur gespecialiseerd in sanitaire kwesties, in om te onderzoeken wat de oorzaak van deze uitbraken was. Soper vermoedde al snel dat Mary Mallon in alle gevallen de gemeenschappelijke factor was.
Hij confronteerde Mary met zijn bevindingen, maar ze reageerde woedend: zij had zéker niemand ziek gemaakt, wat dacht deze Witzfigur wel. Overtuigd van haar eigen goede gezondheid weigerde Mary mee te werken aan medische tests en sloot zich op in de wc tot Soper het pand verliet. (Vind ik persoonlijk een leuk detail, had ik ook zo gedaan.)
Gedwongen quarantaine
Uiteindelijk werd Mary met geweld meegenomen voor onderzoek. Tests bevestigden wat Soper al vermoedde: Mary was een gezonde, asymptomatische drager van de tyfusbacterie. Ze had zelf geen symptomen, maar verspreidde de ziekte via haar kookkunsten.
In 1907 werd Mary gedwongen in quarantaine geplaatst op North Brother Island, een klein eiland in de East River van New York. Ze bracht daar drie jaar door, geïsoleerd en vooral ook erg boos over haar behandeling.
Niemand nam namelijk ooit de moeite om aan Mary uit te leggen wat het betekende om drager van de bacterie te zijn zonder ziek te worden of hoe ze kon voorkomen dat anderen ziek werden (spoiler: handen wassen, zo simpel). Men bood aan haar galblaas (waar levende tyfusbacterieën zich plegen op te houden) te verwijderen, maar dat weigerde Mary. Ze werd in plaats daarvan zonder succes behandeld met hexamethyleenamine, laxeermiddelen, urotropine en biergist. 
Waarom werd Typhoid Mary zelf nooit ziek?
Geschat wordt dat 1-6% van de mensen die besmet zijn met de bacterie S. Typhi chronische, asymptomatische dragers worden, net als Mary. De bacterie verstopt zich in de immuuncellen van deze mensen, waardoor ze zelf niet ziek worden, terwijl de bacterie zich wel kan vermenigvuldigen en uitscheiden via de ontlasting.
Een vrijheid van korte duur
In 1910 werd Mary vrijgelaten op voorwaarde dat ze nooit meer als kok zou werken. Ze kon ook hulp krijgen bij het vinden van werk, zolang het maar niet in een keuken zou zijn. Ze ging hiermee akkoord, maar was nooit van plan zich aan deze afspraak te houden, omdat ze zichzelf zag als het slachtoffer van een medische dwaling. Ze was niet ziek, en dus was er niks aan de hand, en dus solliciteerde ze opnieuw als kokkin.
Tegen die tijd stond Mary Mallon al bekend als Typhoid Mary. Er verschenen nare spotprenten, en de bijnaam Typhoid Mary werd in medische woordenboeken opgenomen met de betekenis ‘asymptomatische drager’.
Verder door het leven gaan onder haar eigen naam was dus om meerdere redenen geen optie meer. Onder de naam Mary Brown vond ze werk in een kraamkliniek, waar ze prompt opnieuw een tyfusuitbraak veroorzaakte.
In 1915 werd Mary opnieuw opgepakt en teruggebracht naar North Brother Island. Deze keer zou ze er de rest van haar leven doorbrengen.
Een leven in isolatie
Mary Mallon bracht in totaal bijna 30 jaar in gedwongen quarantaine door. Op enig moment mocht ze werken in een laboratorium op het eiland, maar ze mocht het eiland niet verlaten. De naam Typhoid Mary werd een begrip.
Ondanks haar isolatie bleef Mary volhouden dat er niks aan de hand was en dat alle maatregelen overtrokken waren. Ze begreep niet hoe ze anderen ziek kon maken terwijl ze zelf geen symptomen had. Niet zo heel gek, want over asymptomatische besmettingen was in die tijd nog niet heel veel bekend en geen van haar artsen heeft haar ooit uitleg gegeven over haar situatie.
Het einde van een moeilijk leven
In 1932 raakte Mary grotendeels verlamd door een beroerte. Op 11 november 1938 stierf Mary Mallon op 69-jarige leeftijd aan de gevolgen van een longontsteking.
In totaal kunnen 51 tyfusinfecties en drie doden met zekerheid aan Mary worden toegeschreven, de werkelijke aantallen liggen waarschijnlijk hoger.
Nalatenschap van Typhoid Mary
Was het gevaar voor de volksgezondheid belangrijker dan de rechten van Mary Mallon? Was haar gedwongen isolatie gerechtvaardigd? Had ze anders behandeld moeten worden?
De laatste vraag kunnen we definitief met een ‘ja’ beantwoorden. Want voor we in een wappiediscussie dreigen te belanden (no thanks) is dit een interessant punt: Mary was niet de enige asymptomatische drager van de tyfusbacterie in haar tijd. In 1918 waren er in New York al 70 bekende gevallen. Tegen de tijd dat ze overleed, waren er maar liefst 400 asymptomatische gevallen geïdentificeerd.
Toch was Mary de enige die gedwongen werd geïsoleerd. In plaats van met haar samen te werken om haar te laten inzien waarom ze een risicofactor voor anderen was, maakte de staat een proefkonijn van haar.
Vandaag de dag is de naam ‘Typhoid Mary’ synoniem geworden met iemand die onbewust ziekte of onheil verspreidt. Maar achter die bijnaam schuilt het verhaal van een vrouw die, ondanks haar onbedoelde rol in de verspreiding van een gevaarlijke ziekte, vooral slachtoffer was van de medische wereld en van de pers.
Een vrouw die ook haar hele leven lang de pest heeft gehad aan de bijnaam Typhoid Mary, dus laten we haar gewoon weer Mary Mallon noemen.
Is het nu beter?
Je zou hopen dat we ons Mary Mallon toch vooral als slachtoffer kunnen herinneren. Desondanks zijn er toch niet heel lang geleden in elk geval twee boeken uitgekomen waarvan minimaal de titel toch uiterst dubieus is. Allereerst het kinderboek (??) You Wouldn’t Want to Meet Typhoid Mary! A Deadly Cook You’d Rather Not Know (2013), gevolgd door het boek Terrible Typhoid Mary: A True Story of the Deadliest Cook in America (2015). Ik vind daar toch wat van…
Meer bronnen over Typhoid Mary
- Als je in één bron meteen alle ins en outs wilt weten, zowel over Mary als over de tyfusbacterie, luister dan afl. 61 There’s Something about Mary, de deep dive van This Podcast Will Kill You door wetenschappers Erin Welsh en Erin Allmann Updyke. (Deze podcast is overigens absoluut een aanrader.) Zie ook de website van de Erins voor een uitgebreide boekenlijst.
- Afl. 47 Hoaxilla – Hoaxilla bespreekt urban legends, media, cultuur en wetenschap met een sceptische blik, zonder zichzelf al te serieus te nemen. Het was ook de eerste podcast die ik over Typhoid Mary hoorde.
- The missing ingredient, Together We Can Take on Typhoid
- Typhoid Mary, George A. Soper, 2023 (1919), 9781088159910
- Typhoid Mary, Anthony Bourdain, 2005, ISBN 9780747566878
- Mary Mallon (1869-1938) and the history of typhoid fever, The National Library of Medicine
- Bijdrage over Typhoid Mary op Britannica
- Het tragische verhaal van ‘superverspreider’ Mary Mallon, vtr.be
- A Slow Fever, een fictieverhaal over Mary Mallon door The Write Launch
*Hey, Sophia Petrillo…